Lullig lustrum: vijf jaar verstreken sinds aankondiging wietproef

Derrick Bergman

Foto: Francesco Alesi for Internazionale

Op 10 oktober 2017 kondigde het kabinet Rutte III in het regeerakkoord ‘uniforme experimenten met het gedoogd telen van wiet voor recreatief gebruik’ aan. Vijf jaar later is de wereld flink veranderd, maar nog steeds is er geen gram “experiment-wiet” verkocht. VOC voorzitter Derrick Bergman staat stil bij een lullig lustrum.

De wietproef is van alles, maar in de eerste plaats een politiek compromis. Zo’n acht maanden voor de presentatie van het regeerakkoord stemde een meerderheid van de Tweede Kamer in met de Wet gesloten coffeeshopketen, beter bekend als de Wietwet van D66. Deze wet regelt de achterdeur van alle coffeeshops, maar is tot op de dag van vandaag niet in stemming gebracht in de Eerste Kamer.

Tussen droom en daad staan soms wetten in de weg of praktische bezwaren, maar in dit geval politieke tegenstellingen. Coalitiepartner D66 wil cannabis helemaal legaliseren, coalitiepartners CDA en ChristenUnie willen coffeeshops het liefst allemaal sluiten. Bij de formatie van Rutte III konden Kamerleden Vera Bergkamp (D66) en Madeleine van Toorenburg (CDA) het niet eens worden over cannabis. Volgens de Volkskrant doorbrak VVD’er Halbe ‘datsja’ Zijlstra deze patstelling. Als jullie er niet uit komen, zei hij, dan moet je een experiment doen.

Hoe het ook zij, in het regeerakkoord van Rutte III, gepresenteerd op 10 oktober 2017, staat de volgende passage:

“Er komt wet- en regelgeving ten behoeve van uniforme experimenten met het gedoogd telen van wiet voor recreatief gebruik. Het kabinet komt daartoe zo mogelijk binnen zes maanden met wetgeving. Deze experimenten worden uitgevoerd in een aantal (middel)grote gemeenten (zes á tien). Doel van de experimenten is om te bezien of en hoe op kwaliteit gecontroleerde wiet gedecriminaliseerd aan de coffeeshops toegeleverd kan worden (gesloten coffeeshopketen) en wat de effecten hiervan zijn. De experimenten worden onafhankelijk geëvalueerd, waarna het kabinet beziet wat het te doen staat.”

Wietproef stap in de goede richting, maar wel een te kleine en te ingewikkelde stap, die veel te laat is gezet

Vanaf de bekendmaking heeft het VOC de wietproef een stap in de goede richting genoemd, maar wel een te kleine en te ingewikkelde stap, die veel te laat is gezet. Steeds hebben we gewezen op het beperkte en beperkende karakter van de proef.

Van de 102 gemeenten met coffeeshops doen er maar tien mee, met minder dan tachtig van de 565 coffeeshops in ons land. Het huidige kabinet wil weliswaar dat er een elfde gemeente mee gaat doen, maar het is nog niet gelukt om die te vinden.

De opzet van het experiment is te rigide en de regeldruk is nodeloos hoog. Door de gestelde eisen maken kleine spelers vrijwel geen kans om te worden aangewezen als een van de tien telers. Fundamenteel verkeerd is dat de proef nog steeds gaat over gedogen, niet over legaliseren of zelfs maar reguleren. Gedogen is net het probleem en leidt tot willekeur en rechtsongelijkheid.

Waarom is de wietproef ondanks al deze tekortkomingen -en er zijn er nog meer dan ik hier benoem- toch een stap in de goede richting? Omdat het experiment hoe dan ook een koerswijziging is na ruim twintig jaar repressief beleid, waarin de landelijke overheid zich doof hield voor alle pleidooien om cannabisteelt te reguleren en niet te criminaliseren.

Verantwoordelijkheid voor dit grandioze falen ligt bij de VVD en het CDA

Jaren van dom, populistisch ‘zero tolerance’ beleid, dat geen problemen oploste, maar ze juist verergerde of veroorzaakte. Een overheid die verkoop van cannabis toestaat, maar teelt en groothandel streng vervolgd stimuleert onveiligheid en criminaliteit. Onze overheid heeft dit decennia lang gedaan.

De verantwoordelijkheid voor dit grandioze falen ligt bij de VVD en het CDA, die de afgelopen vijfentwintig jaar onafgebroken de minister van justitie hebben geleverd:

  • Benk Korthals (VVD) 1998-2002
  • Piet Hein Donner (CDA) 2002-2006
  • Ernst Hirsch Ballin (CDA) 2007-2010
  • Ivo Opstelten (VVD) 2010-2017
  • Ferd Grapperhaus (CDA) 2017-2022
  • Dilan Yeşilgöz-Zegerius (VVD) 2022-heden

Deze bewindslieden hebben de failliete drugsoorlog altijd verdedigd en geïntensiveerd. Ze gingen daarmee direct in tegen het drugsbeleid waarmee Nederland wereldberoemd werd: pragmatisch, gebaseerd op wetenschap en gericht op volksgezondheid en harm reduction.

Terwijl wij steeds verder van deze uitganspunten afdreven, vonden ze internationaal steeds meer navolging. Zeker op het gebied van cannabis is Nederland tijdens de kabinetten Balkenende en Rutte internationaal steeds verder achterop geraakt.

Zeker niet ondenkbaar dat in Duitsland eerder gereguleerde cannabis te koop zal zijn dan in Nederland

Zo bezien is het wietexperiment too little, too late. Eigenlijk hebben we al een experiment sinds 1976, de start van het gedoogbeleid. De uitkomst kennen we al jaren: gedogen werkt prima voor een beperkte duur maar niet voor decennia en als je de detailhandel reguleert, dan moet je ook de groothandel en de teelt reguleren.

Wie wil weten hoe een volledig gereguleerde cannabisketen eruit ziet, kan een bezoek brengen aan Canada of aan een of meer van de negentien Amerikaanse staten waar die keten al bestaat. Acht leden van de Bundestag, de Duitse Tweede Kamer, brachten vorige maand zo’n werkbezoek aan Canada en de VS. Waarom doen onze Kamerleden dit niet?

Het Duitse wetsvoorstel voor legalisering van cannabis voor recreatief gebruik wordt voor het einde van dit jaar verwacht. Het is opmerkelijk hoe weinig aandacht er in de Nederlandse politiek en media is voor deze Duitse Zeitenwende, in potentie dé gamechanger voor cannabis in Europa.

Volgens de laatste berichten zal de wietproef-wiet op zijn vroegst eind 2023 te koop zijn in deelnemende gemeenten. Waarschijnlijk wordt het 2024. Het is dus zeker niet ondenkbaar dat in Duitsland eerder gereguleerde cannabis te koop zal zijn dan in Nederland. Nogal lullig. En beschamend.

“Model wiettelers” John en Ines, die met Holigram meedoen aan de wietproef, zijn op Twitter actief als @StichtingJOINus. Op een tweet over nieuwe vertraging reageerden ze vorige week als volgt: ‘Niet zo negatief allemaal, wij zijn allemaal zeer druk om de teeltlocatie klaar te krijgen. Dit kost allemaal veel tijd. Aan de deelnemende telers zal het niet liggen. En de keuze word REUZE.’

Het doorzettingsvermogen en het positivisme van John en Ines zijn prijzenswaardig. En het probleem zit inderdaad niet bij de telers. Het probleem zit bij de politici die veel te laat hun achterhaalde standpunten hebben herzien en in actie zijn gekomen. Dat geldt voor cannabis, maar ook voor de Toeslagenaffaire, de klimaatcrisis en andere problemen die zelfs Mark Rutte niet meer weggelachen krijgt.

We hebben echte verandering nodig. En internationaal is er alle ruimte om sneller en verder te gaan met modernisering van ons cannabisbeleid. De woorden van de Amerikaanse president Biden over cannabis op 6 oktober 2022 worden wereldwijd beschouwd als eerste serieuze stap richting federale decriminalisering en legalisering van cannabis in de VS. De uitvinder van de drugsoorlog, dé grote promotor van het wereldwijde cannabisverbod, heeft zich nooit eerder zo duidelijk uitgesproken tegen dat verbod.

Hoe lang houden we nog vast aan ons achterhaalde cannabisbeleid?

Als cannabis straks legaal is in Duitsland en in heel Amerika, hoe lang blijven we in Nederland dan nog thuistelers uit hun huis zetten? Gaan de bijna vijfhonderd coffeeshops buiten het wietexperiment dan legaal in Duitsland inkopen, of bestellen in de VS? Of blijft de overheid hen dwingen wiet te kopen in het illegale circuit en hen tegelijk verbieden om die wiet te laten testen op vervuiling, pesticiden en werkzame stoffen?

Kortom: hoe lang houden we nog vast aan ons achterhaalde cannabisbeleid? Het kabinet zou het internationale momentum moeten benutten om veel sneller afscheid te nemen van het onnodige en contraproductieve cannabisverbod. Breid het wietexperiment uit en maak het flexibeler. Zet in op volledige regulering en legalisering als beleidsdoel. Regel de thuisteelt op een fatsoenlijke manier en stop direct met uithuiszetting van thuistelers.

Op 7 oktober was ik te gast bij het NPO Radio 1 programma Vroeg! om een uur lang te praten over de wietproef, waarom het zo lang duurt, wat er gebeurt in het buitenland en nog veel meer. Deze uitzending is hier terug te luisteren.

Wil je meer weten over de gemeenten en teeltbedrijven die meedoen aan de wietproef en over de ontwikkelingen rond de proef in de afgelopen vijf jaar: VOC secretaris Mauro Picavet heeft een uitgebreide reconstructie gepubliceerd op Cannabisindustrie.nl

‘In welke landen zijn inmiddels legaliseringswetten aangekondigd of doorgevoerd?’

Die vraag stelde de Bredase burgemeester Paul Depla op 25 september 2022 via Twitter aan het VOC.

We kwamen tot de volgende lijst:

  • Uruguay
  • Canada
  • Malta
  • Luxemburg
  • Duitsland
  • Tsjechië
  • Australië
  • Zuid Afrika
  • Marokko
  • Zwitserland
  • Thailand
  • Israël
  • Jamaica
  • Argentinië
  • Mexico
  • Lesotho
  • Zimbabwe
  • Uganda
  • Malawi
  • Zambia
  • Ghana
  • Eswatini
  • Rwanda
  • 19 staten VS

Conclusie: we moeten ons dood schamen.

    Leave Your Comment

    Your email address will not be published.*