In zijn woonplaats Appelscha is op 12 maart 2022 Doede de Jong overleden. Doede was de bekendste wietkweker van Nederland en streed meer dan een halve eeuw voor legalisering van de plant. Vrijwel vanaf de oprichting was hij actief voor het VOC, sinds 2016 leidde hij de maandelijkse vergaderingen. Doede is 72 jaar oud geworden.

Toen Doede de Jong in april 2011 op de nationale televisie verscheen als biologische wietkweker in de documentaire Nederwiet, was hij al veertig jaar met cannabis bezig. Eerst als huisdealer vanuit de boerderij aan de rand van het Friese Appelscha, waar hij in 1970 in commune verband is gaan wonen. Terug naar de natuur; in de begindagen is er geen water, gas of licht, geen ramen en de deur is stuk, zodat de koeien door de kamer banjeren. Doede heeft een jas vol vlinders en bloemen en rookt graag hasj. Die gaat hij elke vrijdag kopen in Amsterdam, per bus en trein.

Hij verkoopt de stuff met minimale opslag vanuit de boerderij. Als iemand om kwantumkorting vraagt, zegt Doede: ‘Jij kan meer betalen, want je koopt een ons. Iemand die een tientje koopt, heeft veel minder geld. In feite zou hij het dus goedkoper moeten hebben dan jij.’ Maar veel meer dan dealer is Doede liefhebber. Zijn huiskamer is een coffeeshop, nog voordat er echte coffeeshops bestaan. Er gaan elke dag liters koffie doorheen. In 1972 trekt zijn vriendin Kicky in; ze blijven samen tot de dood hen scheidt en krijgen drie kinderen, twee meisjes en een jongen.

Rond 1984 vraagt een vriend of Doede interesse heeft in een berg kleine topjes van een nieuwe wietsoort, Purple. Gekweekt in Nederland. Doede heeft weleens eerder wiet van eigen bodem geprobeerd, maar dat was altijd waardeloze spinazie. Deze Purple is andere koek en doet Doede besluiten om zelf wiet te gaan telen. Bij zijn eerste poging plant hij driehonderd Purple plantjes, verspreid over het terrein rond de boerderij. Als kind is Doede al gefascineerd door planten, dus er komen twee passies samen. Naast huisvader wordt Doede biologisch wietkweker. Hij bouwt een kas achter de boerderij en leert bij elke oogst.

De politie houdt zich in de jaren tachtig niet bezig met wietplantjes, dus Doede kan in alle vrijheid werken. Wel wordt hij in 1989 overvallen door gewapende mannen, die hij met heldenmoed en doodsverachting van zijn erf weet te verjagen. Na een klopjacht met meer dan vijftig agenten en een vliegtuig worden de vier overvallers gepakt. Doede identificeert ze alle vier, maar ze worden na twee dagen vrijgelaten en nooit vervolgd. Want het ging om een wietteler en het had al genoeg geld gekost, gezien de politie inzet. Doede is daar terecht altijd woest over gebleven. Maar hij verloor nooit zijn gevoel voor humor.

In 1991 spant Doede een kort geding tegen de Nederlandse Staat aan over de interne tegenstrijdigheid van het cannabisbeleid: verkoop van cannabis in coffeeshops is toegestaan, maar teelt van cannabis is verboden. Hij wil aanvoeren dat hij cannabis kweekt voor kippenvoer, maar Wernard Bruining weet hem dat uit zijn hoofd te praten. Want 600 planten voor kippenvoer is wel wat veel. Dus gooit Doede het op selectie; er bestaan wel 5000 soorten, dan is 600 planten helemaal niet zoveel. Hij verliest het kort geding, maar geeft natuurlijk niet op. De volgende zomer haalt de politie zijn tuin leeg. De Leeuwarder Courant plaatst een foto van Doede die knielt op de plaats waar zijn planten tot de politie-inval stonden.

Die openheid typeert hem. Doede was een man die streed met open vizier. Hij was niet bang voor publiciteit, omdat hij honderd procent geloofde in wat hij deed en waarvoor hij streed. Na de inval in 1992 laat de politie Doede en zijn planten zestien jaar lang met rust. Maar in oktober 2008, de politieke wind is inmiddels stevig gedraaid richting repressie, haalt de politie opnieuw zijn tuin leeg, met tien man sterk. Naast 300 planten raakt hij ook zijn klonenbibliotheek kwijt, inclusief soorten die hij al tien jaar kweekte.

‘Hennepkweker zoekt rechtsherstel’ is de kop in de Leeuwarder Courant boven een artikel over de politieactie. Tegen de verslaggever zegt Doede dat hij er niets van begrijpt omdat zijn kwekerij al jaren wordt gedoogd: ‘Niemand heeft er last van. In Appelscha weet iedereen dat ik wiet kweek. Ik doe er ook helemaal niet stiekem over. Ik kom er zelfs heel open voor uit. Ik zou graag willen dat de wietproductie gelegaliseerd wordt. Dat ik dan over de verdienste belasting moet betalen spreekt vanzelf.’

Nadat hij het boek Polderwiet van Nicole Maalsté heeft gelezen, neemt Doede contact met haar op. Via Maalsté leert hij filmmakers Hans Pool en Maaik Krijgsman kennen, die werken aan een documentaire over het kromme coffeeshopbeleid. Deze film, Nederwiet, is in april 2011 voor het eerst te zien op de Nederlandse televisie. Doede is dan al een tijdje actief voor het VOC. Bij het tweede Cannabis Tribunaal, dat het VOC in mei 2010 organiseert in Dudok in Den Haag, zit hij met zijn zoon Jesse in het publiek. Bij het slotdebat met vijf drugswoordvoerders uit de Tweede Kamer loopt Jesse naar de microfoon en vertelt dat zijn vader een wietkweker is.

VVD’er Fred Teeven, die vlak daarna staatssecretaris van justitie zou worden maar toen nog Kamerlid was, antwoordt dat zijn vader daar dan maar snel mee op moet houden. Doede kan niet blijven zitten, neemt de microfoon over van zijn zoon en zet Teeven voor de volle zaal op zijn nummer. ‘Ieder mens is een autonoom wezen,’ spreekt hij met luide stem. ‘Wie bent u om voor een ander uit te maken wat wel of niet goed voor hem is, terwijl u er geen last van hebt? Dat is een arrogante, domme houding.’ Het is Doede ten voeten uit: moedig, gepassioneerd, uitgesproken.

Als vanzelf raakt Doede vanaf 2010 verder betrokken bij het VOC. Elke maand rijdt hij vanuit Appelscha naar de VOC vergadering, ook als die in het diepe Zuiden plaatsvindt. Niemand spreekt zo vaak op Cannabis Bevrijdingsdag als Doede. In 2014 krijgt hij er de Koos Zwart Award uitgereikt, de prijs die het PCN (Platform Cannabisondernemingen Nederland) toekent aan een persoon of organisatie die zich uitzonderlijk heeft ingezet voor legalisering en normalisering van cannabis.

Doede is een hippie, maar ook een strijder. Hij geeft jarenlang les in Pencak Silat, Indonesische vechtkunst. Doede heeft zijn vechtlust en doorzettingsvermogen hard nodig in zijn strijd tegen de overheid. Door de jaren heen krijgen hij en Kicky meer dan tien politie-invallen te verduren. Het Openbaar Ministerie vervolgt Doede verbeten, met als dieptepunt een ontnemingsvordering van ruim een half miljoen euro. Jarenlang hangt die vordering, en daarmee het risico op gedwongen verkoop van hun boerderij, als een zwaard van Damocles boven Doede en Kicky’s hoofd.

Voor Doede is het duidelijk waarom justitie hem wil ruïneren; hij heeft de beeldvorming doorbroken, het zorgvuldig opgebouwde frame dat alle wiettelers nietsontziende criminelen zijn, dat de zogenaamde idealistische kweker niet meer zou bestaan. Dat Doede inderdaad als vijand wordt beschouwd, blijkt uit het boek ‘De wietindustrie’ van Nicole Maalsté en Michiel Panhuysen. Zij beschrijven hoe politieonderzoeker Edgar van der Torre op een politiecongres in 2013 waarschuwt ‘dat woordvoerders van de wietindustrie die goed overkomen in de media een gevaar vormen voor de beeldvorming’. Hij noemt twee voorbeelden: de Maastrichtse coffeeshopondernemer Marc Josemans én Doede.

Natuurlijk was Doede geen woordvoerder van de wietindustrie, hij was een activist voor het recht op zelfbeschikking. Toen VOC oprichter Joep Oomen op 18 maart 2016 totaal onverwacht overleed, volgde Doede hem op als vergadervoorzitter. Sindsdien leidde hij vrijwel alle maandelijkse vergaderingen van het VOC. Dat deed hij met humor, geduld en respect voor iedereen rond de tafel. Hij hield de deelnemers op de hoogte van zijn titanenstrijd tegen justitie en wij steunden Doede zoveel als we konden.

Na jaren van spanning en onzekerheid werd hij uiteindelijk schuldig verklaard zonder strafoplegging. De bizar hoge ontnemingsvordering ging in de zomer van 2018 na een aparte rechtsgang de prullenbak in. Eindelijk hadden Doede en Kicky rust. Doede bleef brieven schrijven naar de Leeuwarder Courant, die met regelmaat werden geplaatst, bleef zich inzetten voor het VOC en bleef pleiten voor het ‘bier en wijn model’. Je mag cannabis kweken voor eigen gebruik en om te delen en pas als je het wil verkopen moet je naar de Kamer van Koophandel, belasting betalen en je aan regels houden. Net als met bier en wijn.

Doede bleef ook kweken, weliswaar veel minder planten dan vroeger, maar wel lekker grote planten. Zijn full spectrum wietolie heeft velen verlichting gegeven. In september 2020 namen we in de boerderij in Appelscha een alternatieve VOC troonrede op, met Doede als ‘wietkoning’. En tijdens de CannaStemBus tour in maart 2021 logeerden we met bus en al bij Doede en Kicky en filmden een bijzonder dubbelinterview, met Doede en collega kweker en strijder John Meijers.

Eind 2021 werd een kwaadaardige tumor in Doede’s blaas gesignaleerd; de kanker die hij verslagen leek te hebben bleek te zijn teruggekeerd. Doede begon aan wat zijn laatste strijd zou worden. Zijn wapen was cannabis, hij nam grote hoeveelheden wietolie, in de hoop op een wonder. Vorige maand liet een scan zien dat de kanker was uitgezaaid. Op 25 februari meldde Kicky via Facebook:

‘Onze lieve sterke kerel redt het niet. Het gaat heel snel, het monster heeft bezit van hem genomen. Hij wil jullie allemaal heel hartelijk danken voor de support die jullie gaven. Wat vond hij het fijn dat er zoveel mensen waren die altijd achter hem stonden, jong en oud. De ultieme strijd, legalisatie van de cannabis is niet gelukt maar hij heeft gelukkig vele overwinningen geboekt. Hij zal herinnerd worden in de vele bloemen, planten en bomen die hij heeft geplant. Poot een hennepzaadje en geniet aan het eind van het jaar van een lekkere blow met Doede in gedachten.’

Doede ging snel achteruit en overleed op zaterdagavond 12 maart in zijn slaap, rond half acht. Boven de overlijdensadvertentie in de Volkskrant van vandaag staat een van zijn motto’s: Baas in eigen brein. Wij zullen met het VOC Doede’s strijd voortzetten, totdat cannabis legaal is. Hij had het zo verdiend om dat moment zelf mee te maken. Namens het VOC bestuur wens ik Kicky, de kinderen, kleinkinderen, familie en de vele vrienden en vriendinnen van Doede sterkte bij het verwerken van dit verlies.

Derrick Bergman
Voorzitter stichting Verbond voor Opheffing van het Cannabisverbod