Door het vonnis in de zaak Checkpoint heeft Nederland er vanaf vandaag in één klap zo’n 600 criminele organisaties bij. Dat een groot deel van de medewerkers van Checkpoint schuldig zijn verklaard zonder oplegging van straf is niet meer dan een pleister op de wonde, veroorzaakt door een overheid die er een potje van maakt als het om cannabis gaat.

De kop boven het persbericht dat de rechtbank in Middelburg vandaag uitgaf: ‘Rol overheid zorgt voor milde straffen in Checkpointzaak’. Achter die acht woorden gaat een ontluisterende gang van zaken schuil. De rechter kwam met harde kritiek op het Openbaar Ministerie. Jarenlang werd Checkpoint ongemoeid gelaten, ook al was ‘de driehoek’ van politie, burgemeester en Openbaar Ministerie, tot in detail op de hoogte van de grote hoeveelheden buitenlandse bezoekers en de miljoenenomzet. De gemeente zag Checkpoint niet alleen als ‘een modelcoffeeshop’, zij faciliteerde en bevorderde zelfs de groei van de onderneming, aldus de rechter. De rol van de overheid ‘laat zich samenvatten met de conclusie dat Checkpoint kon groeien juist door het faciliteren door diezelfde overheid’.

Bij dat faciliteren was het de gemeente zelf die de AHOJ-G regels aan haar laars lapte, bijvoorbeeld door het langs  toegangswegen plaatsen van ‘blauwe borden met in witte letters “coffeeshops” met een witte pijl, alles omrand door een witte lijn als waren het officiële ANWB-verwijsborden’. Daarmee is het afficheringsverbod overtreden, aldus de rechter, ‘maar niet door verdachte’. “Het heeft de rechtbank bevreemd dat de feitelijke plaatsing van de borden is geschied door de gemeente Terneuzen, zijnde het bestuursorgaan dat het verbod van affichering als voorwaarde in de gedoogverklaring heeft opgenomen.”

Zo zijn er wel meer zaken die de rechtbank hebben bevreemd in de zaak Checkpoint. Gemeente, politie én het OM wisten precies hoe de vork in de steel zat, maar deden niets:

“Het bevreemdt de rechtbank dat ondanks het beeld dat de overheid had van Checkpoint er in het geheel niet is opgetreden. De gemeente heeft geen handhavingsacties toegepast. De belastingdienst heeft, wetende dat er sprake was van een stash en dus van overtreding van de Opiumwet, niets gemeld aan het openbaar ministerie en het openbaar ministerie heeft, terwijl ze daartoe blijkens de gesprekken in de driehoek wel aanleiding hadden, bij de fiscus niet om informatie gevraagd . Verder hebben het openbaar ministerie en de politie de controles gericht op de AHOJ-G-criteria en hebben pas in een heel laat stadium concrete aandacht gekregen voor de achterdeurcriminaliteit.”

Bij Checkpoint werkten 90 mensen. Hun vervolging als leden van een criminele organisatie heeft grote emotionele schade aangericht. De rechtbank begrijpt heel goed dat zij zichzelf niet zagen als criminelen: “Het is niet vreemd dat de medewerkers van Checkpoint het idee hadden dat zij werkten als personeelsleden van een gewoon bedrijf . Zij waren trots op hun werk en zij vonden dat Checkpoint model kon staan voor hoe een goede coffeeshop zou moeten functioneren.” De rechtbank windt geen doekjes om de verantwoordelijkheid van de overheid bij de groei van Checkpoint:

“De gemeentelijke overheid en via de driehoek voor een deel ook het openbaar ministerie zijn verantwoordelijk geweest voor een klimaat waarin Checkpoint ongestoord kon doorgroeien naar de status van de grootste coffeeshop van Nederland en ver daarbuiten. Het zijn weliswaar de leiding en medewerkers van Checkpoint geweest die de hen nu verweten strafbare feiten hebben gepleegd. Maar de overheid gaat – in ieder geval in feitelijke zin – zeker niet vrijuit. Naar het oordeel van de rechtbank moet dat in de strafmaat tot uitdrukking worden gebracht.”

Toch wordt de overheid niet vervolgd. Schrale troost voor de verdachten is dat de ‘twijfelachtige’ rol van de overheid wel heeft geleid tot aanzienlijk lagere straffen dan het OM eiste. Geen achttien maanden cel voor eigenaar Meddie Willemsen, maar slechts zestien weken, waarvan zeven voorwaardelijk, te verrekenen met zijn voorarrest. En geen 28 miljoen ontneming, maar  9,7 miljoen. De rechter: “Al met al heeft de rechtbank uit het voorgaande geconcludeerd dat de straffen in ieder geval zó moeten worden ingericht dat geen van de verdachten die bij Checkpoint werkte nu nog (en weer opnieuw) wordt gedetineerd.”

Niemand hoeft dus de cel in, maar het blijft onbegrijpelijk dat de rechtbank mee is gegaan met de redenering van het openbaar ministerie dat de eigenaar en werknemers van Checkpoint een criminele organisatie vormen. Wie het tachtig pagina’s tellende vonnis goed leest, ziet dat deze redenering geldt voor alle coffeeshops die structureel meer dan 500 gram voorraad hebben en wel eens cannabis verkopen aan mensen van wie vermoed kan worden dat zij deze cannabis ‘naar het buitenland zullen uitvoeren’. Met andere woorden: alle 700 coffeeshops in Nederland.

André Beckers, die het advocatenteam van Checkpoint leidt, gaat met zijn cliënten overleggen of zij al dan niet in hoger beroep gaan tegen dit wonderlijke vonnis. Het is te hopen dat dit hoger beroep er komt. Anders zijn de coffeeshops, en de duizenden mensen die daar werken, nog vogelvrijer dan ze nu al zijn. Beckers’ reactie op het vonnis:

“Wat we moeten vaststellen is dat we te maken hebben met een criminele organisatie waarvan een groot aantal leden hier vandaag wegloopt met een schuldigverklaring zonder oplegging van straf. Ik denk dat dat een criminele organisatie is waarvan menigeen zal zeggen: hé, dat is een aparte. Bovendien moeten we ons gewoon realiseren dat als je een coffeeshop exploiteert, die dagelijks open is en waar vanuit hasj en wiet wordt aangeboden, dan moet dat spul er ook in komen. Dan heb je dus een achterdeur. En dat doe je met allemaal mensen in loondienst, want dat ben je in Nederland verplicht: je moet ze een arbeidsovereenkomst geven, keurig loon betalen en sociale premies inhouden. Dat is een structureel georganiseerde samenwerking. Volgens de letter van de wet kan dan iedere coffeeshop gekenmerkt worden als een criminele organisatie. Wat we hiermee opschieten is dat de beleidsmakers moeten zeggen: we moeten dat hele debat over de coffeeshop niet voortdurend uitstellen, we moeten dat nu heel kritisch onder ogen zien.”

Op de website van de BCD (Bond van Cannabis Detaillisten) reageert coffeeshophouder Michael Veling positief op het Checkpoint-vonnis: “Ik zie alleen maar een heel gunstige uitspraak voor gedoogverklaringhouders. Hoe was ‘t ook alweer? Alle handelingen buiten de vergunningsruimte vallen gewoon, zoals altijd al, onder de Opiumwet. De veroordelingen zijn terecht, en niet ongebruikelijk. Niets nieuws onder de zon. De grote winst zit ‘m in het feit dat de rechter(s) niet is meegegaan in de aanklacht no. 3, 5 en 9. Op deze aanklachten is geen veroordeling gevolgd. Het was wederom een triomf voor de rechtsstaat en een zoveelste bewijs dat de rechter in Nederland ONAFHANKELIJK is! Als (lokale) overheid heb ik wel ontzettende pijn in mijn vingers, zo hard was de tik van de rechtbank.”

Klik hier voor het hele vonnis op rechtspraak.nl
Klik hier voor het persbericht van de rechtbank Middelburg

Zie ook: ‘Felle reacties bij proces Checkpoint Terneuzen’ (VOC-blog 4 november 2009)

Reportage van PZC-TV: